علمایی همچون سید مهدی بحرالعلوم، ملکی تبریزی، میرزای نائینی، شیخ محمدحسین اصفهانی و ملاصدرا در این سنت شرکت جسته‌اند و آن را ادامه داده‌اند. اما در دوران معاصر، اربعین حسینی به مثابه یک حرکت اجتماعی به شیعیان عراق قبل از سقوط حکومت صدام می‌رسد.

نخستین رئیس جمهوری عراق عبدالکریم قاسم بود که کودتا کرد و حکومت سلطنتی فیصل دوم را خاتمه داد. با آمدن او، بسیاری از شیعیان عراق فکر می‌کردند برای اولین بار یک قدرت شیعی امور نظامی عراق را به دست گرفته است و از این جهت بسیار خوشحال بودند. اما وقتی روشن شد که عبدالکریم قاسم گرایشات کمونیستی و سوسیالیستی دارد، سید محسن حکیم، کمونیسم را کفر خواند و هرگونه حمایت از او را نادرست اعلام نمود.

بعد از آن، در دوران حکومت صدام، عزاداری امام حسین امری ممنوع بود و زائران برای زیارت آن حضرت، شبانه و مخفیانه به سوی کربلا حرکت می‌کردند. عراقی‌ها این مسیر را نخلستان به نخلستان می‌رفتند تا توسط حزب بعث رویت نشوند. اما دشواری راه و سختگیری حکومت باعث شده بود تا افراد زیادی در این مسیر زندانی و یا شهید شوند.

در این بین شیعیان عراق همچون سید محمدحسین فضل‌الله، شهید محمدباقر صدر، سید محمدباقر حکیم، بار دیگر دور هم جمع شدند. حزب الدعوه که حامی شیعیان بود تشکیل و به مرور زمان وارد فعالیت‌های سیاسی و کادرسازی شد. در سال 1976 که صدام تا حدی به آزادی برای شیعیان قائل شد، حزب‌الدعوه اعلام نمود که با اعضای خود از نجف تا کربلا برای زیارت حرم‌الحسین اقدام خواهد نمود. مسیر به عنوان «من البحر الی النهر» نامگذاری شد که روی نقشه از خلیج فارس و منطقه فاو شروع می‌شد و به کربلای معلی می‌رسید.

با وجود اعلام قبلی، نیروهای بعث عراق در منطقه‌ای به نام «خان نص» حرکت را متوقف نمود و برای برگشت مردم هشدار داد. اما مقاومت زائران باعث درگیری خونین و شهادت زائران شد. امام موسی صدر که در این پیاده‌روی حضور داشت خود را به نجف رساند و حادثه را به علمای نجف خبر داد. در پی این حادثه، حوزه نجف عزای عمومی اعلام کرد.

برای شیعیان عراق همیشه این آرزو و انتظار وجود داشت که روزی بتوانند زیارت اربعین حسینی را به طور کامل به جا بیاورند. از این رو زمانی که صدام سقوط کرد، اولین حرکت بزرگ شیعیان عراق، احیای زیارت اربعین بود که به تدریج آوازه آن ابتدا در کشورهای همسایه و بعد در جهان پیچید.

روزی جمعیت زائرین 1 میلیون نفر بود اما امروز و در ابتدای هزاره سوم میلادی، گستره زائران اربعین به بیش از 20 میلیون نفر می‌رسد که از 70 کشور جهان راهی کربلا می‌شوند. حالا کربلای معلی زمینی است که هر ساله در روز اربعین، بزرگترین تجمع انسانی جهان را با بیش از 15 میلیون زائر در خود جای می‌دهد. اکنون، نه تنها شیعیان عراق، بلکه هزاران مشتاق از اطراف جهان، با قدم‌های خود، آرزوی دیرینه زیارت امام حسین را به عرصه ظهور می‌رسانند.

منابع

1.سنت پیاده‌روی‌ اربعین را چه‌ کسی احیا‌ کرد؟

2.تفاوت اربعین ایرانی و عراقی و ماجرای حضور امام موسی‌صدر در پیاده‌روی اربعین

3.آمار و ارقام حیرت‌انگیز از مراسم پیاده‌روی اربعین حسینی

بیشتر بخوانید

پرونده اربعین حسینی